Εάν κάποιος πρέπει και μπορεί να υποβληθεί σ’ ανοιχτή επέμβαση για καρκίνο στο νεφρό τότε μπορεί να είναι και υποψήφιος για μία νέα ελάχιστα τραυματική αλλά πλήρως αποτελεσματική επέμβαση – την da Vinci ρομποτική χειρουργική.

Το da Vinci χρησιμοποιεί μία πρωτοπόρο τεχνολογία που βοηθάει τον χειρουργό να εκτελεί μία επέμβαση με μεγαλύτερη ακρίβεια απ’ ότι η συμβατική χειρουργική επιτρέπει. Προσφέρει διάφορα πλεονεκτήματα σε σχέση με την παραδοσιακή ανοιχτή χειρουργική, όπως:

• σημαντικά λιγότερο πόνο
• ελάχιστη απώλεια αίματος
• λιγότερες μεταγγίσεις
• μικρότερος κίνδυνος λοιμώξεων
• λιγότερες ουλές
• συντομότερη παραμονή στο νοσοκομείο
• συντομότερος χρόνος ανάρρωσης
• καλύτερη δυνατότητα διατήρησης του νεφρού ή της νεφρικής λειτουργίας σε συγκεκριμένο είδος επεμβάσεων για καρκίνο του νεφρού
• καλύτερα κλινικά αποτελέσματα στις περισσότερες περιπτώσεις

Το σύστημα da Vinci αναπαράγει τις καλύτερες τεχνικές της ανοιχτής χειρουργικής και τις ενσωματώνει σε μία ελάχιστα τραυματική, ρομποτικά υποβοηθούμενη προσέγγιση.

Η ακρίβεια και η δεξιότητα του χειρουργικού συστήματος da Vinci με την ποικιλία των ρομποτικών εργαλείων επιτρέπει την αντιμετώπιση των κακοήθων παθήσεων του νεφρού με μία ελάχιστα τραυματική προσέγγιση.

Τα αίτια του καρκίνου του νεφρού δεν είναι γνωστά αλλά υπάρχουν ορισμένοι παράγοντες που μπορούν ν’ αυξήσουν τον κίνδυνο ανάπτυξης του νεφρικού καρκίνου. Παράγοντας κινδύνου είναι οτιδήποτε αυξάνει την πιθανότητα προσβολής από μία νόσο, όπως από καρκίνο. Διαφορετικοί καρκίνοι έχουν διαφορετικούς παράγοντες κινδύνου. Για παράδειγμα η απροστάτευτη και υπερβολική έκθεση στο έντονο ηλιακό φως είναι ένας παράγοντας κινδύνου για τον καρκίνο του δέρματος. Αλλά οι παράγοντες κινδύνου δεν μπορούν να εξηγήσουν τα πάντα. Έχοντας έναν παράγοντα κινδύνου ή ακόμα και περισσότερους δεν σημαίνει ότι θα νοσήσει κάποιος οπωσδήποτε από την συγκεκριμένη νόσο. Και ορισμένοι ασθενείς που πάσχουν από μία νόσο δεν σημαίνει ότι έχουν έστω και έναν παράγοντα κινδύνου. Ακόμα και εάν ένα άτομο με καρκίνο του νεφρού έχει έναν παράγοντα κινδύνου είναι συχνά πολύ δύσκολο να γνωρίζουμε κατά πόσο αυτός ο παράγοντας έχει συμβάλει στην ανάπτυξη του καρκίνου.

Οι ερευνητές έχουν βρει ορισμένους παράγοντες κινδύνου που σχετίζονται με την ανάπτυξη καρκίνου του νεφρού:

• Κάπνισμα
  Το κάπνισμα αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου στο νεφρό. Ο αυξημένος κίνδυνος φαίνεται να σχετίζεται και με την ένταση του καπνίσματος, κάνοντας τους βαρείς καπνιστές να κινδυνεύουν περισσότερο. Ο κίνδυνος ελαττώνεται με την διακοπή του καπνίσματος αλλά χρειάζονται αρκετά χρόνια για να επανέλθει στα επίπεδα των μη-καπνιστών.
  
• Παχυσαρκία
  Άτομα, που είναι πολύ υπέρβαρα έχουν υψηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης νεφρικού καρκίνου. Σύμφωνα μ’ ορισμένες μελέτες 2 στους 10 παχύσαρκους θα παρουσιάσουν τέτοιο καρκίνο. Οι παχύσαρκοι εμφανίζουν συγκεκριμένες ορμονικές διαταραχές που ευνοούν την ανάπτυξη καρκίνο στον νεφρό.
  
  • Νόσος του von Hippel-Lindau. Προκαλείται από μετάλλαξη στο γονίδιο VHL. Οι άνθρωποι που προσβάλλονται από αυτήν την νόσο αναπτύσσουν διάφορα είδη όγκων και κύστεων σε διαφορετικά μέρη του σώματος. Έχουν επίσης αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου στο νεφρό ιδιαίτερα σε νεαρή ηλικία. Έχουν επίσης καλοήθεις όγκους στα μάτια, εγκέφαλο, νωτιαίο μυελό, πάγκρεας και επινεφρίδια (φαιοχρωμοκύττωμα).
  • Κληρονομικό θηλώδες νεφροκυτταρικό καρκίνωμα. Προκαλείται από αλλαγές στο γονίδιο ΜΕΤ. Παρατηρείται προσβολή από ένα η περισσότερα θηλώδη καρκινώματα στο νεφρό αλλά έχουν όγκους και σ’ άλλα όργανα του σώματος.
    Άλλες τέτοιες κληρονομικές μορφές καρκίνου του νεφρού που συνδέονται με συγκεκριμένες μεταλλάξεις γονιδίων είναι η κληρονομική λειομυομάτωση, το σύνδρομο Birt-Hogg-Dube, οζώδης σκλήρυνση και το κληρονομικό ογκοκύττωμα.
    
• Οικογενειακό ιστορικό
  Άνθρωποι με ισχυρό οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του νεφρού και χωρίς κανένα από τους παραπάνω κληρονομικούς παράγοντες έχουν υψηλότερο κίνδυνο ανάπτυξης αυτού του καρκίνου. Ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος μεταξύ των αδερφών. Δεν είναι γνωστό εάν αυτή η οικογενειακή προδιάθεση οφείλεται σε γενετικούς παράγοντες, στην έκθεση σε παρόμοιους περιβαλλοντικούς παράγοντες ή σε συνδυασμό αυτών.
• Πολυκυστική νεφρική νόσο (πολλαπλές κύστεις στους νεφρούς)
• Χρόνια νεφρική ανεπάρκεια και/ή αιμοκάθαρση
• Διατροφή πλούσια σε θερμίδες ή σε τηγανιτό ή και σοταρισμένο κρέας
• Χαμηλή πρόσληψη βιταμίνης Ε
• Επαγγελματική έκθεση στον αμίαντο, στο κάδμιο, στην υψικάμινο και στους φούρνους που χρησιμοποιούνται στην βιομηχανία σιδήρου/ατσαλιού. Επίσης η έκθεση στον χώρο εργασίας σε ορισμένα εντομοκτόνα, στην βενζίνη και σε οργανικούς διαλύτες και ιδιαίτερα στο τριχλωροαιθυλαίνιο.
• Το ανδρικό φύλο
  Ο καρκίνος του νεφρού απαντάται 2 φορές συχνότερα στους άνδρες παρά στις γυναίκες. Οι άνδρες είναι πιθανότερα σε σχέση με τις γυναίκες βαρύτεροι καπνιστές και εκτίθενται συχνότερα σε χημικούς καρκινογόνους παράγοντες στο περιβάλλον εργασίας τους.
• Η φυλή
  Οι Αφροαμερικανοί άνδρες διατρέχουν μεγαλύτερο να νοσήσουν απ’ ότι οι λευκοί άνδρες.

Παράγοντες κινδύνου καρκίνου του νεφρού.
Με πράσινο χρώμα ειναι εκεινοι οι παραγοντεσ που μπορουν μ’ αλλαγη του τροπου ζωης να προληφθουν και να αποτραπουν.
Με κοκκινο χρωμα υπογραμμιζονται εκεινοι οι παράγοντες κινδυνου που δεν μπορούν ν’ αλλάξουν ή να προληφθούν.

Δυστυχώς, ο καρκίνος του νεφρού δεν προκαλεί πρώιμα συμπτώματα. Συμπτώματα ύποπτα για παρουσία καρκίνου είναι τα ακόλουθα:

• Αίμα στα ούρα
• Ψηλαφητός όγκος στην κοιλιά
• Πόνος στην μέση ή στην οσφυική περιοχή
• Ανεξήγητη απώλεια βάρους
• Απώλεια όρεξης

H κλασσική τριάδα συμπτωμάτων του καρκίνου του νεφρού εμφανίζεται σ’ ένα μόνο πολύ μικρό αριθμό ασθενών, αφού σήμερα ολοένα και περισσότεροι καρκίνοι στο νεφρό ανακαλύπτονται σε αρχικά στάδια

Εάν ο καρκίνος επεκταθεί και κάνει μεταστάσεις σ’ απομακρυσμένα όργανα τα συμπτώματα που προκαλεί εξαρτώνται από το είδος των οργάνων που προσβλήθηκαν:

• Δύσπνοια ή βήχας με αιμόπτυση μπορεί να παρουσιασθούν σε περίπτωση μετάστασης στους πνεύμονες
• Πόνος στα οστά ή παθολογικά κατάγματα σε περίπτωση μετάστασης στα οστά
• Νευρολογικά συμπτώματα σε περίπτωση μετάστασης στον εγκέφαλο

Σε μερικές περιπτώσεις ο καρκίνος του νεφρού σχετίζεται με καταστάσεις που ονομάζονται παρανεοπλασματικά σύνδρομα. Αυτά τα σύνδρομα συμβαίνουν στο 20% των ασθενών με καρκίνο του νεφρού και εμφανίζονται σ’ οποιοδήποτε στάδιο, περιλαμβάνοντας ακόμα και μικρούς σε μέγεθος καρκίνου που είναι εντοπισμένοι στο νεφρό.

Τέτοια συμπτώματα από παρανεοπλσματικά σύνδρομα είναι:

• απώλεια βάρους
• πυρετός
• εφιδρώσεις και αρτηριακή υπέρταση

Στις περισσότερες περιπτώσεις τα παρανεοπλασματικά σύνδρομα βελτιώνονται ή και εξαφανίζονται τελείως μετά την αφαίρεση του καρκίνου.

Ορολογία

• Όγκος νεφρού είναι μία παθολογική διόγκωση στο νεφρό. Οι όροι “μάζα”, “βλάβη” και “όγκος” χρησιμοποιούνται σαν συνώνυμα. Ο όγκος μπορεί να είναι καλοήθης (μη κακοήθης) ή κακοήθης (καρκινωματώδης). Οι συμπαγείς νεφρικοί όγκοι μπορεί να είναι καλοήθεις αλλά περισσότεροι από 90% είναι κακοήθεις.
• Η πιο συχνή νεφρική βλάβη είναι η κύστη του νεφρού – μία φούσκα γεμάτη με υγρό. Η απλή κύστη είναι καλοήθης, δεν εξαλλάσσεται σε καρκίνο και συνήθως δεν απαιτεί καμία παρακολούθηση ή θεραπεία.

Ανάπτυξη και Επέκταση του Όγκου

Ο καρκίνος του νεφρού μπορεί ν’ αναπτυχθεί και μέσα στην νεφρική φλέβα και στην κάτω κοίλη φλέβα. Η νεφρική φλέβα είναι η κύρια φλέβα του νεφρού, με την οποία όλο το αίμα του νεφρού αποχετεύεται από το νεφρό και εισέρχεται στην κυκλοφορία. Η κάτω κοίλη φλέβα είναι εκείνη που συγκεντρώνει το αίμα απ’ όλα τα όργανα και από το νεφρό και το οδηγεί στην καρδιά. Το τμήμα του όγκου που επεκτείνεται μέσα σ’ αυτές τις φλέβες ονομάζεται “θρόμβος όγκου”. Απεικονιστικές μέθοδοι, και κυρίως μαγνητική τομογραφία, μπορούν να ελέγξουν με ακρίβεια την ύπαρξη θρόμβων όγκου.

Ο καρκίνος του νεφρού μπορεί επίσης να εισβάλει στα αιμοφόρα αγγεία και να μεταφερθεί μ’ αυτά σ’ απομακρυσμένες περιοχές του σώματος, όπως είναι οι πνεύμονες και τα κόκκαλα και να δημιουργήσει μία νέα καρκινική εστία, την λεγόμενη μετάσταση.

Οι όγκοι πρέπει να προκαλέσουν την παραγωγή νέων αγγείων για να εξασφαλίσουν στον ταχύτατα αναπτυσσόμενο όγκο τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά και οξυγόνο. Αυτή η διαδικασία είναι γνωστή σαν αγγειογένεση και είναι αναγκαία στον όγκο για να συνεχίσει να αναπτύσσεται και να επεκτείνεται σ’ άλλες περιοχές του σώματος. Καρκίνοι του νεφρού θεωρούνται πολλοί αγγειογενετικοί και πολλοί αποτελεσματικοί στο να ταξιδεύουν διαμέσου των αγγείων του αίματος μέσα στο σώμα. Αυτό το καταφέρνουν εκκρίνοντας μία πρωτεΐνη, που ονομάζεται αγγειακός ενδοθηλιακός αυξητικός παράγοντας (Vascular Endothelial Growth Factor, VEGF). Ο παράγοντας αυτός δρα στα γειτονικά αιμοφόρα αγγεία, τα οποία και ερεθίζει να δώσουν γέννεση σε νέα αγγεία για να τροφοδοτούν τον όγκο.

Δυστυχώς, δεν υπάρχει καμία εξέταση αίματος ή ούρων που ν’ ανακαλύπτει την παρουσία καρκίνου του νεφρού. Εάν υπάρχει υποψία καρκίνου του νεφρού τότε πρέπει να γίνουν ορισμένες απεικονιστικές εξετάσεις. Η πρώτη εξέταση είναι ένα υπερηχογράφημα ή μία αξονική τομογραφία άνω και κάτω κοιλίας. Σ’ ορισμένες περιπτώσεις ένας συνδυασμός απεικονιστικών εξετάσεων είναι αναγκαίος για μία πλήρη διερεύνηση του όγκου.

Εάν υπάρχει η υποψία καρκίνου πρέπει να διερευνηθεί αν έχει επεκταθεί έξω από τον νεφρό – δηλαδή εάν έχει δώσει μεταστάσεις.

Οι εξετάσεις για τον έλεγχο μεταστάσεων περιλαμβάνουν:

• αξονική ή/και μαγνητική τομογραφία κοιλίας
• απλή ακτινογραφία θώρακος, και
• εξετάσεις αίματος

Ένα σπινθηρογράφημα οστών συνιστάται εφόσον υπάρχουν πόνοι στα κόκαλα, πρόσφατα κατάγματα οστών ή συγκεκριμένα παθολογικά ευρήματα στις εξετάσεις αίματος. Επιπλέον εξετάσεις δεν είναι αναγκαίες και γίνονται μόνο σε ειδικές περιπτώσεις.

Ο καρκίνος του νεφρού έχει την τάση ν’ αναπτύσσεται μέσα στην νεφρική και κάτω κοίλη φλέβα. Η νεφρική φλέβα είναι η κύρια φλέβα του νεφρού, με την οποία όλο το αίμα του νεφρού αποχετεύεται από το νεφρό και εισέρχεται στην κυκλοφορία. Η κάτω κοίλη φλέβα είναι εκείνη που συγκεντρώνει το αίμα απ’ όλα τα όργανα και από το νεφρό και το οδηγεί στην καρδιά. Το τμήμα του όγκου που επεκτείνεται μέσα σ’ αυτές τις φλέβες ονομάζεται “θρόμβος όγκου”. Απεικονιστικές μέθοδοι, και κυρίως η μαγνητική τομογραφία, μπορούν να ελέγξουν με ακρίβεια την ύπαρξη θρόμβων όγκου.

Οι συνηθέστερες εξετάσεις για την διάγνωση και διερεύνηση του καρκίνου του νεφρού είναι:

• Υπερηχογράφημα
• Αξονική τομογραφία
• Μαγνητική τομογραφία
• Σπινθηριγράφημα οστών
• Τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων
• Ενδοφλέβια πυελογραφία
• Ακτινογραφία θώρακος
• Αγγειογραφία
• Βιοψία βελόνης
• Άλλες εξετάσεις

Υπερηχογράφημα (Ultrasonography ή UltraSound, US)

Εάν υπάρχει αίμα στα ούρα, ένα υπερηχογράφημα κοιλιάς με ιδιαίτερη προσοχή στους νεφρά, ουρητήρες και στην ουροδόχο κύστη ανήκει στην εξέταση ρουτίνας πρώτης επιλογής. Συνήθως δεν απαιτείται καμία προετοιμασία για αυτή την εξέταση, η οποία είναι και ανώδυνη. Χρησιμοποιούνται ηχητικά κύματα για να παράγουν εικόνες των εσωτερικών οργάνων. Έτσι συμβάλουν στον εντοπισμό οποιασδήποτε μάζας που μπορεί να υπάρχει στα εσωτερικά όργανα. Μία κεφαλή υπερήχων που ονομάζεται ηχοβολέας σαρώνει το δέρμα και εκπέμπει ηχητικά κύματα που μπορεί κατόπιν να εντοπίσει ως ηχώ καθώς αντανακλώνται πίσω από τα εσωτερικά όργανα. Οι εικόνες από την ηχώ που παράγεται από τους όγκους των νεφρών έχουν διαφορετική εμφάνιση από εκείνη των φυσιολογικών νεφρών. Αυτή η εξέταση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αρχική διάγνωση της μάζας των νεφρών.

Αξονική τομογραφία (CT scan)

Η αξονική τομογραφία είναι μια άκρως εξειδικευμένη ακτινογραφία. Χρησιμοποιείται για να απεικονίσει τα εσωτερικά όργανα παρέχοντας μια πολύ ακριβή εικόνα σε διατομή των περιοχών του σώματος. Είναι ένα από τα κύρια εργαλεία απεικόνισης για την αξιολόγηση του καρκίνου του νεφρού. Εάν η αρχική ένδειξη του όγκου είναι μια μάζα ή πάχυνση στην περιοχή των νεφρών που διαπιστώθηκαν σε μια ακτινογραφία που λαμβάνονται για άλλους λόγους, ή δει ή αισθητές από το εξωτερικό του σώματος, μία αξονική τομογραφία διατάσσεται συχνά.

Η αξονική τομογραφία είναι περισσότερο λεπτομερής απ’ ότι η συνήθης ακτινογραφία, επιτρέποντας τη λήψη φωτογραφιών από τα εσωτερικά όργανά σε μία λεπτή φέτα σε μια δεδομένη στιγμή από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Στη συνέχεια ένας υπολογιστής συνδυάζει και επεξεργάζεται τις εικόνες μαζί για τον προσδιορισμό του μεγέθους και της θέσης των τυχόν ανωμαλίες. Για την ενίσχυση της εικόνας των κοιλιακών οργάνων, ένα σκιαγραφικό μέσο – δηλαδή μία χρωστική ουσία – λαμβάνεται από το στόμα πριν από τη σάρωση. Ένα ενδοφλέβιο σκιαγραφικό μπορεί επίσης να χορηγηθεί για επιπλέον αντίθεση. Γενικά δεν υπάρχει κανένας πόνος που να συνδέεται με την αξονική τομογραφία, αν και η ενδοφλέβια χρωστική ουσία μπορεί να προκαλέσει μια αίσθηση ζέστης ή έξαψης. Μερικοί άνθρωποι μπορεί επίσης να παρουσιάσει αλλεργική αντίδραση στο ενδοφλέβιο σκιαγραφικό μέσο, ιδίως σ’ άτομα που είναι αλλεργικά στο ιώδιο. Ανάλογα με το μέρος του σώματος που πρέπει να εξετασθεί, ειδικοί διατροφικοί περιορισμοί μπορεί να ζητηθούν πριν από τη διαδικασία.

Η τεχνολογία σάρωσης της αξονικής τομογραφίας έχει πρόσφατα βελτιωθεί με την ανάπτυξη μιας μεθόδου που ονομάζεται σπειροειδής υπολογιστική τομογραφία σάρωσης. Αυτού του είδους η αξονική τομογραφία είναι πιο γρήγορη και δίνει μια καλύτερη εικόνα από ότι οι παλιότερες μέθοδοι υπολογιστικής τομογραφίας.

Μαγνητική Τομογραφία (Μαγνητικού Συντονισμού Απεικόνιση, Magnetic Resonance Imaging, MRI)

H μαγνητική τομογραφία είναι μία πολύ εξειδικευμένη σάρωση που είναι παρόμοια με την αξονική τομογραφία, αλλά μπορεί να είναι καταλληλότερη για την εκτίμηση ορισμένων περιοχών του σώματος, όπως τα οστά. Δημιουργεί μια ακριβή εγκάρσια εικόνα των συγκεκριμένων εσωτερικών οργάνων οργάνων του σώματος, για να καταστεί δυνατή η εξέταση του ενός στρώματος μετά το άλλο. Μια μαγνητική τομογραφία δεν είναι συνήθως μια επώδυνη διαδικασία. Επειδή χρησιμοποιεί ένα ισχυρό μαγνήτη για την παραγωγή των εικόνων, τα άτομα με μέταλλο μέσα στο σώμα τους – όπως προσθετική αντικαταστάσεις ισχίου, βηματοδότες ή μεταλλικές πλάκες – θα πρέπει να συζητήσουν τη χρήση της μαγνητικής τομογραφίας με το γιατρό τους ή/και τον τεχνικό πριν από τη εκτέλεση της σάρωσης. Η εξέταση μπορεί να απαιτήσει από τον ασθενή να παραμένει ξαπλωμένος για μεγάλο χρονικό διάστημα συνήθως σε ένα στενό χώρο. Αυτό μπορεί να είναι δύσκολο για κάποιους ανθρώπους που δεν τους αρέσει να ‘ ναι κλειστοί σ’ έναν χώρο. Οι μαγνητικές τομογραφίες χρησιμοποιούνται συχνά στις περιπτώσεις όπου η αξονική τομογραφία μπορεί ν’ απεικονίσει μια συγκεκριμένη περιοχή του σώματος αρκετά καλά.

Σπινθηρογράφημα οστών

Το σπινθηρογράφημα οστών χρησιμοποιείται για τον έλεγχο της εξάπλωσης του καρκίνου στα οστά. Γίνεται με την έγχυση μικρών ποσοτήτων ειδικής ραδιενεργούς ουσίας μέσω μιας φλέβας στο αίμα. Η ουσία αυτή μεταφέρεται με την κυκλοφορία του αίματος στα οστά, όπου συγκεντρώνεται σε περιοχές όπου υπάρχει μεγάλη δραστηριότητα των οστών. Η εξέταση μπορεί να εντοπίσει τόσο καρκινικές όσο και μη-καρκινικές παθήσεις, αλλά δεν μπορεί να γίνει διάκριση μεταξύ καρκίνου και άλλων παθήσεων όπως η αρθρίτιδα, όταν χρησιμοποιείται γίνεται μόνο αυτή η εξέταση. Ως εκ τούτου άλλες εξετάσεις είναι απαραίτητες, όπως οι απλές ακτινογραφίες και η αξονική τομογραφία.

Τομογραφία εκπομπής ποζιτρονίων (PET Scan, Positron Emission Tomography)

Είναι μια πολύ εξειδικευμένη διαγνωστική μελέτη, η οποία παρέχει πληροφορίες σχετικά με τον βαθμό εξάπλωσης του καρκίνου, με βάση ορισμένες δραστηριότητες των κυττάρων. Η ΡΕΤ χρησιμοποιείται συνήθως για τον καρκίνο του μαστού, του παχέος εντέρου, των ωοθηκών, του λεμφώματος, του πνεύμονα, του μελανώματος και του καρκίνου κεφαλής και τραχήλου. Η αποτελεσματικότητα της PET για τον καρκίνο του νεφρού είναι ακόμη υπό μελέτη.

Ο ασθενής ξαπλώνει σ’ ένα τραπέζι που εισέρχεται στην μηχανή tep. ραδιενεργός γλυκόζη χορηγείται ενδοφλέβιως και ένας σαρωτής (scanner) ανιχνεύει την θέση καθήλωσης και χρήσης της γλυκόζης στο σώμα. Τα καρκινικά κύτταρα φαίνονται εντονότερα γιατί προσλαμβάνουν και χρησιμοποιούν περισσότερη γλυκόζη από τα φυσιολογικά κύτταρα.

Σε αντίθεση με την αξονική και μαγνητική τομογραφία, που παράγουν εικόνες των εσωτερικών οργάνων ή άλλων δομών, η ΡΕΤ δημιουργεί εικόνες που βασίζονται στις χημικές και φυσιολογικές αλλαγές που σχετίζονται με τον μεταβολισμό των κυττάρων. Αυτό είναι σημαντικό διότι χημικές και φυσιολογικές αλλαγές στα κύτταρα εμφανίζονται συχνά νωρίτερα, πριν από τις δομικές αλλαγές – πχ ανάπτυξη ενός όγκου – που μπορεί να συμβαίνει στους ιστούς. Το αποτέλεσμα είναι ότι η ΡΕΤ μπορεί να διακρίνει κακοήθεις από καλοήθεις όγκους και να βοηθήσει στον καθορισμό του σταδίου εξάπλωσης του καρκίνου στον ασθενή. Η PET μπορεί επίσης να υπολογίσει εάν η εφαρμόσιμη θεραπεία έχει ή όχι αποτέλεσμα. Η PET χρησιμοποιείται αρκετά συχνά σε συνδυασμό με αξονική και μαγνητική τομογραφία. Μια ΡΕΤ μπορεί να διαρκέσει από 15 λεπτά έως 2 ώρες, ανάλογα με την περιοχή του σώματος που εξετάζεται.

Ενδοφλέβια Πυελογραφία (IntraVenous Pyelogram, IVP)

Η ενδοφλέβια ενδοφλέβια μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί. Ειδική σκιαγραφική ουσία χορηγείται ενδοφλέβια, συνήθως στο χέρι. Η ουσία κυκλοφορεί με τη ροή του αίματος στα διάφορα όργανα του σώματος, συμπεριλαμβανομένων και των νεφρών. Ακτινογραφίες των νεφρών λαμβάνονται καθώς η σκιαγραφική ουσία κυκλοφορεί μέσω των νεφρών. Έτσι εντοπίζονται τυχόν ανωμαλίες στο νεφρό. Αν το υπερηχογράφημα ή η πυελογραφία είναι παθολογική, μία αξονική τομογραφία είναι απαραίτητη.

Ακτινογραφία θώρακος

Μια απλή ακτινογραφία θώρακα μπορεί γίνεται για τον έλεγχο της εξάπλωσης του καρκίνου στους πνεύμονες. Αν κάτι φαίνεται στην ακτινογραφία θώρακα μία αξονική τομογραφία θώρακα είναι αναγκαία.

Αγγειογραφία

Αυτή η διαδικασία χρησιμοποιείται για να απεικονίσει τη θέση και λειτουργία των αρτηριών. Ο καθετήρας εισέρχεται σε μια μεγάλη αρτηρία στο πόδι, σε μια αρτηρία που οδηγεί προς τους νεφρούς (νεφρικής αρτηρίας). Μια σκιαγραφική ουσία χορηγείται στη συνέχεια στην αρτηρία για να “χρωματίσει” τα αιμοφόρα αγγεία. Η αγγειογραφία σκιαγραφεί τα αιμοφόρα αγγεία που τροφοδοτούν έναν όγκο νεφρού, βοηθώντας τον χειρουργό στον καλύτερο σχεδιασμό της εγχείρησης. Η αγγειογραφία μπορεί επίσης να βοηθήσει στη διάγνωση του καρκίνου του νεφρού γιατί τα αιμοφόρα αγγεία που τροφοδοτούν τους όγκους είναι συνήθως διαφορετικά από εκείνα που παρέχουν κανονικά αίμα στον φυσιολογικό νεφρό.

Βιοψία

Εάν, μετά την ολοκλήρωση των διαγνωστικών εξετάσεων, υπάρχει ισχυρή κλινική υποψία ότι η νεφρική μάζα είναι καρκινική (κακοήθης), η χειρουργική αφαίρεση του νεφρού (νεφρεκτομή) είτε του όγκου μόνο (ογκεκτομή) πρέπει να εκτελείται αμέσως. Εάν τ’ αποτελέσματα των διαγνωστικών εξετάσεων δεν είναι σαφή, μια βιοψία μπορεί να πραγματοποιηθεί. Κατά τη διάρκεια της βιοψία ένα μικρό δείγμα ιστού αφαιρείται από τη μάζα και εξετάζεται για να διαπιστωθεί αν είναι καλοήθη ή κακοήθη. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να εκτελεσθεί μια βιοψία της νεφρικής μάζας. Η πιο κοινή μέθοδος είναι μια διαδικασία που ονομάζεται αναρρόφηση με λεπτή βελόνα (FNA) ή βιοψία με λεπτή βελόνα. Χρησιμοποιώντας υπερήχους ή αξονικό τομογράφο για καθοδήγηση μία πολύ λεπτή βελόνα εισάγεται μέσω του δέρματος απευθείας στη μάζα και αφαιρέστε το δείγμα ιστού. Αυτή δεν είναι σε γενικές γραμμές μία επώδυνη διαδικασία. Ένας παθολογοανατόμος θα αξιολογήσει την βιοψία κάτω από το μικροσκόπιο για να διαπιστωθεί αν είναι καλοήθη ή κακοήθη. Αν είναι κακοήθης όγκος ο παθολογοανατόμος θα επισημάνει επίσης τον ιστολογικό τύπο κυττάρων και το βαθμό κακοήθειας.

Εάν υπάρχουν σαφείς αποδείξεις για εκτεταμένες μεταστάσεις κατά τη στιγμή της ανακάλυψης της μάζας των νεφρών, μια βιοψία μπορεί να ληφθεί από μια περιοχή της μετάστασης, αντί από τους νεφρούς. Αυτό μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο αιμορραγίας, αν η μεταστατική περιοχή είναι πιο εύκολα προσβάσιμη από τους νεφρούς.

Άλλες Εξετάσεις

Εκτός από τις διαγνωστικές εξετάσεις που περιγράφονται ανωτέρω, μπορεί να διενεργηθούν μία ή περισσότερες από τις ακόλουθες εργαστηριακές εξετάσεις για την ολοκλήρωση της διαγνωστικής διερεύνησης.

Εξέταση Ούρων

Η εξέταση των ούρων είναι συνήθως μέρος μιας πλήρους σωματικής εξετάσης. Μικροσκοπικές και χημικές εξετάσεις που ανιχνεύουν μικρές ποσότητες αίματος και άλλες ουσίες που δεν φαίνονται με γυμνό μάτι. Περίπου οι μισοί από όλους τους ασθενείς με καρκίνωμα νεφρών θα έχουν αίμα στα ούρα τους. Μικροσκοπική εξέταση των δειγμάτων ούρων (που ονομάζεται και κυτταρολογική εξέταση ούρων) μπορεί να ανιχνεύσει καρκινικά κύτταρα στα ούρα.

Εξετάσεις αίματος

H γενική αίματος και η βιοχημική εξέταση του αίματος μπορεί να ανιχνεύσει ευρήματα έχουν σχέση με τον καρκίνο του νεφρού. Αναιμία (πολύ λίγα ερυθρά αιμοσφαίρια) είναι πολύ συχνή. Ερυθροκυττάρωση (ή πολυκυτταραιμία, πάρα πολλά ερυθρά αιμοσφαίρια του αίματος) μπορεί επίσης να προκύψει, επειδή ορισμένοι καρκίνοι των νεφρών παράγουν μια ορμόνη (ερυθροποιητίνη), η οποία προκαλεί αύξηση της παραγωγής ερυθρών αιμοσφαιρίων από τον μυελό των οστών.

Υψηλά επίπεδα ενζύμων της ηπατικής λειτουργίας στο αίμα (για λόγους που δεν είναι γνωστό) και υπερασβεστιαιμία (υψηλά επίπεδα ασβεστίου στο αίμα) συμβαίνουν μερικές φορές.

Ορισμός σταδίων

Ένα σύστημα σταδιοποίησης προσδιορίζει την έκταση εξάπλωσης του καρκίνου. Το στάδιο περιγράφει την έκταση ή την σοβαρότητα του καρκίνου βασιζόμενο στο μέγεθος του πρωτοπαθούς όγκου και στον βαθμό εξάπλωσης του στο σώμα. Αν και υπάρχουν διάφορα συστήματα ταξινόμησης για τον καρκίνο του νεφρού το πιο ευρέα χρησιμοποιούμενο σύστημα παγκοσμίως είναι το λεγόμενο TNM σύστημα. Είναι επίσης γνωστό και σαν το σύστημα σταδιοποίησης της Αμερικανικής Κοινής Επιτροπής για τον Καρκίνο (American Joint Committee on Cancer, AJCC).

Γενικές πληροφορίες για την σταδιοποίηση

Η σταδιοποίηση βασίζεται στην γνώση του πως αναπτύσσεται ο καρκίνος. Τα καρκινικά κύτταρα πολλαπλασιάζονται και δημιουργούν μία μάζα ιστών που ονομάζεται όγκος. Καθώς ο όγκος αναπτύσσεται μπορεί να προσβάλει και να διηθήσει γειτονικά όργανα και ιστούς. Καρκινικά κύτταρα μπορεί επίσης να ξεφύγουν από τον όγκο να εισέλθουν στην κυκλοφορία του αίματος ή του λεμφικού συστήματος. Μεταφερόμενα μέσα στο κυκλοφορικό σύστημα του αίματος ή της λέμφου ο καρκίνος μπορεί να επεκταθεί από την πρωτοπαθή εστία στην κύστη σ’ άλλα απομακρυσμένα όργανα σχηματίζοντας νέες εστίες όγκου. Η επέκταση του καρκίνου είναι γνωστή σαν μετάσταση.

Σκοπός σταδιοποίησης

Η σταδιοποίηση βοηθάει στην διάγνωση και θεραπεία του καρκίνου με διάφορους τρόπους:

• στον προγραμματισμό καταλληλότερης θεραπείας
• στον υπολογισμό πρόγνωσης για την πορεία της νόσου
• στην επιλογή κλινικών μελετών που είναι πιθανόν κατάλληλες για τον ασθενή
• στην ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ γιατρών και ερευνητών εξασφαλίζοντας μία κοινή γλώσσα επικοινωνίας όσον αφορά την διάγνωση, θεραπεία και κλινικές μελέτες

Εξετάσεις σταδιοποίησης καρκίνου νεφρού

Εάν υπάρχει υποψία όγκου στο νεφρό εκτελείται μία απεικονιστική μελέτη του νεφρού. Η πρώτη τέτοια εξέταση είναι το υπερηχογράφημα ή αξονική τομογραφία. Σε μερικές περιπτώσεις ένας συνδυασμός απεικονιστικών μελετών μπορεί να είναι αναγκαία για την πλήρη διερεύνηση του όγκου. Εάν υπάρχει υποψία καρκίνου ο ασθενής πρέπει να διερευνηθεί για το ενδεχόμενο εξάπλωση πέρα από τον νεφρό (μετάσταση). Εξετάσεις για μεταστάσεις περιλαμβάνουν αξονική ή μαγνητική τομογραφία, ακτινογραφία θώρακα και εξετάσεις αίματος. Ένα σπινθηρογράφημα οστών συνιστάται εάν ο ασθενής έχει πόνο στα οστά, πρόσφατα κατάγματα οστών ή συγκεκριμένα παθολογικά ευρήματα στις εξετάσεις αίματος. Επιπλέον εξετάσεις είναι κατά περίπτωση αναγκαίες.

Ο καρκίνος του νεφρού τείνει ν’ αναπτύσσεται στην νεφρική και κάτω κοίλη φλέβα. Η νεφρική φλέβα είναι η κύρια φλέβα που παροχετεύει το αίμα από τον νεφρό και η κάτω κοίλη είναι η κύρια φλέβα που οδηγεί όλο το αίμα του σώματος στην καρδιά. Το τμήμα του καρκίνου που έχει εξαπλωθεί μέσα σ’ αυτές τις φλέβες ονομάζεται “θρόμβος όγκου”. Απεικονιστικές εξετάσεις και ιδιαίτερα η μαγνητική τομογραφία συμβάλουν στην ανακάλυψη της παρουσίας των θρόμβων του όγκου.

Σταδιοποίηση Καρκίνου Νεφρού

Το σύστημα σταδιοποίησης AJCC περιλαμβάνει τον πρωτοπαθή όγκο του νεφρού (Τ στάδιο), τους λεμφαδένες (Ν στάδιο) και την παρουσία η απουσία μεταστάσεων (Μ στάδιο) για τον καθορισμό της εξάπλωσης του καρκίνου.

Στον καρκίνο του νεφρού οι λεμφαδένες που είναι κοντά στον νεφρό αναφέρονται σαν περιοχικοί λεμφαδένες. Το κλινικό στάδιο βασίζεται στις ακτινολογικές εξετάσεις πριν το χειρουργείο. Το παθολογικό στάδιο βασίζεται στην βιοψία, στην ανάλυση των ιστών που έχουν αφαιρεθεί χειρουργικά.

Ορισμοί κατηγοριών κατά Τ, Ν και Μ

Πρωτοπαθής όγκος (T):

TX Πρωτοπαθής όγκος δεν μπορεί να εκτιμηθεί (δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία)

T0 Δεν υπάρχουν αποδεικτικά στοιχεία του πρωτογενούς όγκου (τα διαθέσιμα στοιχεί δεν δείχνουν κανένα όγκο).

T1 Ο όγκος είναι μικρότερος από 7 cm και περιορίζεται στο νεφρό.

T1a Ο όγκος είναι 4 cm σε διάμετρο ή μικρότερος και περιορίζεται στο νεφρό.

T1b Ο όγκος είναι μεγαλύτερος από 4 cm αλλά μικρότερος από 7 cm και περιορίζεται στο νεφρό.

T2 Ο όγκος είναι μεγαλύτερος από 7 cm και περιορίζεται στο νεφρό.

T3 Ο όγκος εξαπλώθηκε στις μεγάλες φλέβες/επινεφρίδιο/λιπώδη ιστό αλλά όχι πέρα από την περιτονία του Gerota

T3a Ο όγκος εξαπλώθηκε στο επινεφρίδιο ή στο λιπώδη ιστό γύρω από το νεφρό, αλλά δεν είναι πέρα από τον ινώδη ιστό που ονομάζεται περιτονία Gerota και η οποία περιβάλλει τα νεφρά και τον περιβάλλοντα λιπώδη ιστό.

T3b Ο όγκος εξαπλώθηκε στην νεφρική ή κάτω κοίλη φλέβα αλλά εντός της κοιλιάς (κάτω από το διάφραγμα)

T3c Ο όγκος εξαπλώθηκε στην κάτω κοίλη φλέβα πάνω από το διάφραγμα (εντός του θώρακα)

T4 Ο όγκος εξαπλώθηκε πέρα από την περιτονία του Gerota σε γειτονικά όργανα

N – Περιοχικοί λεμφαδένες

NX Περιοχικοί λεμφαδένες δεν μπορούν να εκτιμηθούν (δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία)

N0 Καμία μετάσταση στους περιοχικούς λεμφαδένες

N1 Μετάσταση σ’ έναν περιοχικό λεμφαδένα

N2 Μετάσταση σε περισσότερους από έναν περιοχικό λεμφαδένα

M – Μακρινές μεταστάσεις

MX Μακρινή μετάσταση δεν μπορεί να εκτιμηθεί (δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία)

M0 Καμία μακρινή μετάσταση

M1 Μακρινή μετάσταση (πχ στα οστά, εγκέφαλο, πνεύμονες)

Ομαδοποίηση καρκίνου νεφρού σε στάδια

Μόλις οι Τ, Ν, και Μ κατηγορίες έχουν προσδιοριστεί, οι πληροφορίες αυτές συνδυάζονται σε μια διαδικασία που ονομάζεται σταδιοποίηση με σκοπό τον συνολικό καθορισμό του σταδίου της νόσου του ασθενούς. Αυτό εκφράζεται με λατινικούς αριθμούς από το στάδιο Ι (το λιγότερο σοβαρό ή το πιο πρώιμο στάδιο) μέχρι το στάδιο IV (το πιο σοβαρό ή το πιο προχωρημένο στάδιο).

Στάδιο. Εξηγήσεις / Περιγραφές

• Στάδιο I. Ο όγκος είναι περιορισμένος στον νεφρό. Δεν υπάρχει επέκταση στους λεμφαδένες ή σε απομακρυσμένα όργανα.
• Στάδιο II. Ο όγκος έχει διηθήσει το λίπος που περιβάλει τον νεφρό ή το επινεφρίδιο που βρίσκεται πάνω από τον νεφρό. Δεν υπάρχει επέκταση στους λεμφαδένες ή σ’ απομακρυσμένα όργανα.
• Στάδιο III. Υπάρχουν διάφοροι συνδυασμοί Τ και Ν κατηγοριών οι οποίοι περιλαμβάνονται σ’ αυτό το στάδιο. Αυτοί περιλαμβάνουν όγκους οποιαδήποτε σταδίου με εξάπλωση στους λεμφαδένες που είναι κοντά στο νεφρό ή στις μεγάλες φλέβες που οδηγούν από το νεφρό στην καρδιά (φλεβικός θρόμβος όγκου). Αυτό το στάδιο δεν περιλαμβάνει όγκους άλλα γειτονικά ή απομακρυσμένα όργανα.
• Στάδιο IV. Υπάρχουν διάφοροι συνδυασμοί από Τ, Ν και Μ κατηγορία που περιλαμβάνονται σ’ αυτό το στάδιο. Αυτό το στάδιο περιλαμβάνει κάθε καρκίνο που έχει εξαπλωθεί σε γειτονικά όργανα όπως παχύ έντερο ή στο κοιλιακό τοίχωμα ή σε απομακρυσμένα όργανα όπως πχ στους πνεύμονες.

Βαθμός Κακοήθειας (Grading)

Το σύστημα ταξινόμησης για τον προσδιορισμό του βαθμού κακοήθειας βασίζεται στον προσδιορισμό των χαρακτηριστικών των καρκινικών κυττάρων και ονομάζεται Fuhrman. Ο βαθμός Fuhrman καθορίζεται από τον παθολoγοανατόμο, ο οποίος θα επανεξετάσει τα κυτταρικά στοιχεία του όγκου. Η βαθμολογία βασίζεται στην εξέταση του πόσο στενά μοιάζει ο πυρήνας του καρκινικού κυττάρου (μέρος του κυττάρου στο οποίο είναι αποθηκευμένο το DNA) με ένα πυρήνα φυσιολογικού κυττάρου του νεφρού.

Οι καρκίνοι του νεφρού έχουν έναν βαθμό κακοήθειας κατά Fuhrman, που μπορεί να κυμαίνεται από το 1 έως και το 4. Ο βαθμός 1 καρκίνος του νεφρού έχει πυρήνες κυττάρων που μοιάζουν πολύ μ’ ένα κανονικό πυρήνα κυττάρων του φυσιολογικού νεφρού. Αυτοί οι καρκίνοι συνήθως αναπτύσσονται αργά και καθυστερούν πολύ για να εξαπλωθούν σε άλλα μέρη του σώματος (μεταστάσεις). Τείνουν να έχουν μια καλή προοπτική (πρόγνωση). Βαθμός 4 καρκίνος του νεφρού, στο άνω άκρο της κλίμακας Fuhrman, φαίνεται αρκετά διαφορετικός από τα φυσιολογικά κύτταρα του νεφρού και έχει χειρότερη πρόγνωση. Γενικά, όσο υψηλότερος είναι ο βαθμός κακοήθειας κατά Fuhrman τόσο χειρότερη η πρόγνωση.

Γενικά καρκίνοι με υψηλότερο Τ στάδιο, με μεταστάσεις στους λεμφαδένες ή με μακρινές μεταστάσεις καθώς και με υψηλότερο βαθμό κακοήθειας έχουν χειρότερη πρόγνωση και λιγότερο χρόνο επιβίωσης. Αυτοί οι ασθενείς χρειάζονται πιο επιθετική θεραπεία.